Fietsen op Sicilië

het rondje in het kort     veelgestelde vragen     foto's     reacties en reisverhalen

Sicilië werd door de eeuwen heen door steeds weer andere vreemde mogendheden overheerst, die het eiland elk met een andere culturele erfenis verrijkten. Zo vind je er Griekse tempels, Romeinse mozaïeken, Arabische koepels en palmentuinen, Normandische kastelen en Spaanse barok.
Daarnaast biedt Sicilië leuke bergdorpjes, fraaie kusten, de overweldigende Etna en een exotische vegetatie.

Je kunt de tracks voor het Rondje Sicilië en de pdf met campinglijst en toeristische informatie bestellen via het bestelformulier op deze site. De tracks zijn in beide richtingen beschikbaar: met de klok mee en tegen de klok in, beginnend bij de veerhaven van Palermo. In de map 'Extra tracks' zitten ook tracks van en naar de luchthavens van Palermo en Catánia, van een afsteekroutes in het zuidoosten van het eiland en van een aanlooproute vanuit Messina, dat een bootverbinding met Salerno heeft.  Naast tracks zijn er point-of-interest bestanden van de campings langs de route en van de belangrijkste bezienswaardigheden onderweg.

Het rondje in het kort

Van de Griekse stad Segesta bleef alleen deze tempel en een theater bewaard.

Palermo – Mazara del Vallo
Als je het rondje tegen de klok in begint bij de veerhaven van Palermo start je met het lichtste deel van de route en eindig je met het bergachtigste stuk. De route volgt de eerste 40 km globaal de kust, waar af en toe een mooi zandstrand lokt. Daarna duik je het binnenland in, waar de Griekse tempel van Segesta een eerste cultureel hoogtepunt vormt. Kort voor Trápani bereik je weer de kust, die je tot deze stad blijft volgen. Vanuit Trápani kun je per fiets of kabelbaan een excursie maken naar de van oorsprong Fenicische stad Érice, spectaculair gelegen op een geïsoleerde berg 750 m boven zee.
Na Trápani kom je in het vrij vlakke westen van het eiland, waar de Arabische invloed het meest speurbaar is, zowel in de keuken (couscous bijvoorbeeld) als in de witte, kubusvormige huisjes. Ook hier loopt de route gedeeltelijk langs de kust, waar talrijke zoutpannen in de zon blinken.

Mazara del Vallo – Agrigento
Aan de zuidkust fietst je af en toe langs de kust, maar ook 14 km lang over een fietspad op een voormalige spoorlijn door de heuvels. In deze regio zijn de Griekse tempels van Selinunte, maar vooral die van Agrigento de moeite waard. Kort voor Agrigento contrasteren de hagelwitte kliffen van de Scala dei Turchi prachtig met de diepblauwe zee.

Agrigento – Syracuse
Na Agrigento gaat de route de heuvels van het binnenland in. Hier vindt je de belangrijkste Romeinse erfenis op Sicilië: bij Piazza Armerina ligt een grote Romeinse villa met kleurrijke vloermozaïeken. Na Caltagirone, dat bekend staat om zijn kleurrijke aardewerk, bereikt de route met bijna 900 m een voorlopig hoogste punt in de Monti Iblei. De velden worden hier vaak door oude stapelmuurtjes gescheiden. In de zuidoosthoek van het eiland vindt je de mooiste voorbeelden van Spaanse barok op Sicilië, met name in Noto. Daarna fiets je dichtbij – en soms direct langs – de kust naar Syracuse, een ware schatkamer vol Griekse, Romeinse, middeleeuwse en barokke monumenten.
Eventueel kun je in de zuidoosthoek de route met 72 km bekorten door gebruik te maken van de afsteekroutes in dit deel van het eiland, maar dan mis je met Noto en Syracuse wel een stuk Sicilië met een geheel eigen charme.

Syracuse – Etna
Na Syracuse gaat de route weer het binnenland in, waar in de wanden van een diepe kloof zo’n 3000 jaar geleden duizenden graven zijn uitgehakt: de necropolis van Pantálica. Daarna steek je de laaggelegen Vlakte van Catánia met zijn uitgestrekte sinaas­appel­plantages over en beklimt de onderste hellingen van de Etna, die de wijde omgeving domineert. Een excursie met gids naar deze vulkaan – na de Stromboli de actiefste van Europa – is zeker een aanrader.
Na de Etna gaat de route westwaarts richting Palermo, maar je kunt ook als extraatje naar de prachtig gelegen vakantieplaats Taormina met zijn beroemde Griekse theater fietsen, heen en terug ongeveer 25 km. Daarvoor kun je de extra route naar Messina gebruiken. 

Etna – Palermo
Na de Etna valt het rondje Sicilië­ samen met de route Rome – Sicilië­. Je komt nu door het bergachtigste deel van Sicilië, met de uitlopers van de Nébrodi en de Madonie, de hoogste gebergten van het eiland na de Etna. De dorpen liggen hier ver uit elkaar. Met hun rustieke, uit natuursteen opgetrokken huizen bieden ze een schilderachtige aanblik. Vaak hebben deze hooggelegen plaatsen een adembenemend uitzicht over de omgeving.
Een van de hoogste gelegen dorpen aan de route is Petralia Soprana op 1150 m. De route loopt hier een stukje door het Parco Regionale delle Madonie. Wie meer van dit natuurpark wil zien vindt in de map ‘Extra’s Rondje Sicilië’ GPS-tracks van twee rondjes van resp. 48 en 81 km.
Na Petralia Soprana daalt de weg van af naar de kust, die je de laatste etappe volgt tot Palermo, de boeiende, levendige hoofdstad van Sicilië. Hier vind je voorbeelden van bijna alle culturele invloeden die op het eiland ingewerkt hebben. Vooral de Arabisch-Normandische bouwstijl en de Spaanse barok drukken een stempel op de stad.

Veelgestelde vragen

Hoe zwaar is de route?
Het Rondje Sicilië is met gemiddeld 11,4 klimmeters per km de zwaarste van alle Reitsmaroutes: duidelijk zwaarder dan de route naar Apulië, die op 8,2 m/km uitkomt en iets zwaarder dan de route Rome – Palermo (10,2 m/km). Het Rondje Sicilië is eveneens zwaarder dan de hoofdroute naar Rome in Midden-Italië (de Apennijnen en alle heuvels daarna komen op 9,0 m/km), maar aanzienlijk lichter dan de Toscane-route (Bologna – Rome: 14,5 m/km).
Als je het rondje in Palermo begint en tegen de klok in volgt zijn de eerste drie etappes het lichtst en wordt het daarna geleidelijk steeds zwaarder. Daarom heb ik de toeristische tips in de richting tegen de klok in beschreven, dus Palermo – Agrigento – Syracuse – Etna – Palermo.
Als je in Catánia of Messina begint maakt het niet veel uit in welke richting je het rondje doet: in beide gevallen begin je met het zwaarste gedeelte.

Hoe lang doe je erover?
Het Rondje Sicilië is 1043 km lang. Gebruik makend van de afsteekroute voor de lus in het zuidoosten van Sicilië kun je het echter inkorten tot 971 km. Maak je het uitstapje naar Taormina en terug dan komt er ongeveer 25 km bij.
Ik heb de route ingedeeld in 20 etappes, die ongeveer even zwaar zijn als die in de route Amsterdam – Rome. Etappes waarin veel geklommen moet worden zijn daarom wat korter gehouden. Maar natuurlijk staat het je helemaal vrij meer kilometers (of juist minder) per dag te doen.

Wat is de beste reistijd?
De temperatuur en het landschap zijn op zijn best tussen half april en half juni. De zomermaanden zijn voor de meesten van ons echt te warm hier. Kun je alleen in de zomer met vakantie, pas dan je dagschema aan de hitte aan. Fiets vooral in de koelere uren in de vroege ochtend, rust tijdens de hete middag en stel je verwachtingen qua haalbare dagafstand naar beneden bij.
Na half september wordt de temperatuur geleidelijk weer prettiger om te fietsen, maar na de droge zomer en de oogst ziet het landschap er minder mooi uit dan in het voorjaar. Na half oktober begint het ook in Zuid-Italië koeler en natter te worden en kan het zeker in de bergen aardig afkoelen.
Ga je in het voor- of naseizoen neem dan ook wat warme kleding mee, want in de bergen kan het dan flink afkoelen. De route bereikt een paar keer een hoogte van 1150 m.

Is er genoeg accommodatie onderweg?
Campings zijn er vooral waar de route langs de kust loopt; in het binnenland is er sporadisch een minicamping. De campings aan de kust zijn veelal helemaal ingesteld op Italiaanse gezinnen die hier hun zomer­vakantie doorbrengen: campings met alles erop en eraan, dus ook animatie die ‘s avonds geluidsoverlast kan geven. Vaak zijn het tevens bungalowparken.
Aan de kust is veel accommodatie in hotels en bed & breakfasts, maar in het hoogseizoen is ook de toeloop groot. In het binnenland zijn er naast hotels en B&B’s ook agriturismo’s, maar er is wel minder accommodatie dan in Noord- en Midden-­Italië.
Tip: Je kunt misschien ook gebruik maken van couchsurfing. Je moet het niet zien als een gratis hotel; het is meer logeren bij vrienden die je nog niet kent. Daarom begin je met op de site van couchsurfing een profiel van jezelf aan te maken. Daarna kijk je welke couch-aanbieders er zijn in de plaats waar je wilt overnachten en bestudeer je hun profiel om erachter te komen of er een 'klik' zou kunnen zijn. Vervolgens stuur je enkele van deze mensen een 'couchrequest' en wacht af of er positieve reacties komen.
Een vergelijkbaar concept is warm showers, een non-profit organisatie van fietsers voor fietsers om gratis bij elkaar te overnachten.

Campings aan het Rondje Sicilië

Hoe zijn de wegen?
Wat betreft het wegdek: de kleinste weggetjes zijn vaak slecht, maar de route gaat bijna nergens over onverharde wegen.
Wat betreft de verkeersdrukte: er zijn weinig echt autoluwe (laat staan autovrije) wegen op deze route. Op de trajecten langs de kust was druk verkeer niet overal te vermijden. Het langste traject met drukke gedeelten is helemaal aan het eind: van Campofelice di Roccella tot Palermo, een afstand van ca. 70 km. Eventueel kun je hier de trein nemen. De rit duurt 40 tot 60 minuten, maar de trein gaat niet erg vaak. Zo veel mogelijk in de stille uurtjes fietsen (heel vroeg of tijdens de siësta­) is een andere mogelijkheid.
Als je in Messina begint is er de eerste 60 km op Sicilië, van Messina langs de kust richting Etna, veel verkeer. Als je dat wilt vermijden kun je Messina – Alcántara per trein doen.
In het zuidelijk deel van het rondje Sicilië zijn er vaak muurtjes of beton­goten naast de weg: gevaarlijk wanneer auto­mobilisten je weinig ruimte geven.

Kun je de route met kinderen fietsen?
In het binnenland zijn de afstanden tussen rustpunten met voorzieningen lang, fietspaden ontbreken vrijwel overal, er moet flink geklommen worden en in de zomer wordt het op Sicilië erg warm: ik zou hier niet met kinderen gaan fietsen.

Wat moet je verder nog weten?
Enkele fietsers hebben mij laten weten dat ze in Zuid-Italië onprettige ervaringen hebben gehad met loslopende honden, die soms ook in groepsverband opereerden. Dat waren overigens allemaal ervaringen op het vasteland van Zuid-Italië. Inmiddels heeft een fietser mij laten weten dat hij in het westen van Sicilië meerdere malen door honden achterna gezeten werd, vaak in een verlaten omgeving.
Zwerfhonden kwamen meestal alleen om eten bedelen en waren vaak (te) aanhankelijk. Van waakhonden hadden deze fietsers meer te duchten. Het gevaarlijkst zijn vermoedelijk de grote honden zie schaapskudden moeten beschermen tegen roofdieren.
Op het forum van de Vereniging Wereldfietser, maar vooral op het Duitstalige Fernradlerforum staan veel meningen en adviezen over het onderwerp "wat te doen bij aggressieve honden". Vaak spreken de bijdragen op deze fora elkaar erg tegen. Sommige bijdragers gebruiken een dazer (onder meer verkrijgbaar bij de Fietsvakantiewinkel). Anderen raden pepperspray aan, wat in sommige landen een verboden wapen is. Of dat ook voor Italië geldt weet ik niet.
Voor elk middel geldt in elk geval dat je het direct bij de hand moet hebben, omdat honden soms plotseling van een erf komen aanrennen. Tijd om het dan uit je fietstas te halen is er op dat moment niet meer! Je zult het dus bijvoorbeeld aan een touwtje om je nek moeten hangen of op je stuur monteren.

Hoe kom ik terug zonder te vliegen?
Wil je per trein terug laat je dan adviseren door of Fiets-Mee, dat zich specialiseert op treinreizen waarbij de fiets mee moet. Neem bijtijds contact met Fiets-Mee op. Dat vergroot te kans dat er nog fietsplaatsen vrij zijn op de snellere treinen. Anders ben je aangewezen op regionale treinen. Daarvoor hoef je weliswaar niet te reserveren, maar dan gaat je terugreis wel erg lang duren en moet je vaak overstappen.
Waarschijnlijk weet Fiets-Mee meer en betere reismogelijkheden dan ik hieronder heb vermeld.

De snelste treinen in Italië (de ‘Frecce’) nemen geen fietsen mee. Maar misschien heb je wel iets aan de Intercity Palermo – Rome. Op de aansluitende nacht-Intercity naar Bologna kunnen geen fietsen mee, dus zul je moeten overnachten in Rome. Momenteel kun je in Palermo kiezen uit twee vertrektijden: 6.50 met aankomst in Rome om 18.34 of vertrek 10.00 met aankomst 21.38. De volgende dag kun dan je met een Intercity naar Bologna.
Voor Intercities moet je wel een reservering maken. Dat moet je ook bijtijds doen, want er zijn niet veel fietsplaatsen. Voor regionale treinen is reserveren niet nodig (ook niet voor de fiets), maar dan duurt de reis aanzienlijk langer en moet je vaak overstappen.
Vanaf Bologna kun je met een internationale trein naar Innsbruck. Als deze trein geen fietsplaatsen meer beschikbaar heeft kun je met de regionale trein naar Brennero en daar overstappen op de Oostenrijkse regionale trein naar Innsbruck. Van daar kun je verder met de Night Jet (nachttrein) richting Hamburg. In Hannover kun je ‘s ochtends overstappen op een trein naar Nederland. In de toekomst hoopt Night Jet ook een nachttrein van Innsbruck naar Amsterdam te laten rijden.

Voor wie de reis zelf wil uitzoeken: de site van de Italiaanse spoorwegen biedt alleen in de italiaanstalige versie de mogelijkheid te kiezen tussen Frecce, Intercity of Regionali (regionale treinen). Vooralsnog biedt de Engelstalige versie van de site alleen de keus uit Frecce en Regionali. Je kunt ook de site van Deutsche Bahn gebruiken om deze trein te vinden.

Per bus
Een andere mogelijkheid is misschien de Flixbus, al dan niet in combinatie met de trein. Op de Flixbussen is echter slechts plaats voor een beperkt aantal fietsen en de bussen zijn vaak al vroeg volgeboekt. Let op: Flixbus vervoert geen e-bikes!
Vanuit Midden-Italië (Siena en Tuoro sul Transimeno) rijden in de zomer een beperkt aantal fietsbussen van Cycletours naar Nederland. Cycletours neemt wél e-bikes mee en ook tandems en fietskarren.

Veerboten
Vanuit Palermo vertrekken ook veer­boten naar Napels, Civitavecchia (benoorden Rome), Livorno (dichtbij Pisa) en Genua. Verder is er nog een veerboot van Messina naar Salerno. Op www.directferries.nl worden veerbootverbindingen en prijzen vergeleken, maar wellicht is het geen compleet overzicht van alle verbindingen.

Waar kan ik terug vliegen?
Vliegen kan vanaf Palermo of Catánia. In de map ‘Extra tracks’ zitten ook tracks naar de luchthavens van Palermo en Catánia. Wil je niet je fiets meenemen in het vliegtuig dan kun je gebruik maken van Care4luggage­, een jong Nederlands bedrijf dat naast fietsen en e-bikes ook andere lastige bagage vervoert door nagenoeg heel Europa. De chauffeur die je fiets ophaalt brengt zelf een fietsdoos mee. Je hoeft alleen te zorgen dat de fiets klaar staat voor transport: de trappers eraf en het stuur een kwartslag gedraaid. Bij Care4luggage kun je je fiets in principe bij elk hotel of elke camping laten ophalen. Natuurlijk moet je van dat hotel of die camping dan wel toestemming hebben om je fiets daar achter te laten.
Neem je je fiets wél mee in het vliegtuig dan heb je misschien wat aan de tips op onder veelgestelde vragen. Op het vliegveld van Palermo zijn geen fietsdozen te koop, maar probeer het eens bij een vestiging van MBE (Mail Boxes Etc.). Een fietser meldde mij dat hij in Catánia bij MBE (Mail Boxes Etc., Via Vittorio Emanuella II nr. 294) een fietsdoos kon kopen.

Foto's Rondje Sicilië

Het strand van Balestrate aan de Golfo di Castellamare
Foto: Marco Tarantino

Het Castello di Vénere op de uiterste rand van Érice

Zoutpannen bij het zoutmuseum van Nubia

De kathedraal van Mazara del Vallo
Foto: Maurizio Mozzato

De ruïnes van Selinunte. Foto: Gerdi Vos.

De Scala dei Turchi dichtbij Agrigento

Agrigento: de Tempio della Concordia bij avond
Wikipediabijdrage van General Cucombre

Streetviewbeeld in het binnenland tussen Agrigento en Caltanissetta

Romeins mozaïek in de Villa Romana del Casale

Kleurrijk aardewerk uit Caltagirone

Landschap bij Noto

De kathedraal van Noto is een pronkstuk van de Siciliaanse barok.

Syracuse: de Piazza del Duomo bij avond na een regenbui
Foto: Dario Giannobile

Eeuwenoude rotsgraven in de Necropolis van Pantálica
Foto: Salvo Cannizzaro

‘Orgelpijpen’ van basalt in de Gole dell’Alcántara aan de voet van de Etna

Cesarò met op de achtergrond de Etna

De Chiesa Madre SS Pietro e Paolo in Petralia Soprana in de Madonie.
Op 1150 m hoogte kan het zelfs in Sicilië in de winter sneeuwen!

Bij Petralia Soprana zijn twee extra rondjes door het Parco Regionale delle Madonie uitgezet.

Palermo: mozaïeken uit de 12 eeuw in de Cappella Palatina
Wikipediabijdrage van Pistillo 99.

Reacties

Beste Hans,

Ik heb genoten van je route. Zoals je al vermeld is het qua plaatsjes allemaal wat minder mooi dan de reis naar Rome. Maar de nabijheid van de zee vergoedt voor mij veel. Ik vond het wel veel klimmen, vandaar dat ik het laatste gedeelte van Agrigento naar Siracuse langs de kust heb gefietst ipv door de bergen.

Willem de Mol, Katwijk, mei 2023

Willem hield een met humor geschreven blog bij over zijn reis Napels – Palermo – Catánia. De foto's laten zowel de prachtige landschappen en zeegezichten zien als de verwaarlozing en de rotzooi die in de berm gedumpt wordt.